کودکان و یادگیری زبان خارجی

تازگی ها که پسر خردسالم را به مهد کودک برده بودم، یکی از مربی هایش با لحنی پر انرژی به او به زبان ایتالیایی سلام گفت و پسرم هم با لهجه عالی ایتالیایی جوابش را داد. با آنها وارد مهد کودک شدم و متوجه ادامه احوالپرسی آنها به زبان ایتالیایی شدم. هیچ شکی ندارم که پسرم لهجه ایتالیایی بهتری نسبت به من داشت.

وقتی پسرم دو ساله بود (مثل همه بچه های هم سن و سالش) زبان مادری را با سرعت بسیار زیادی یاد میگرفت. در دوران پیش از دبستان مغز کودکان اینقدر انعطاف پذیر است که میتواند تمامی زبانهایی که اطرافش هست را فرا گیرد. آنها صداهایی را که از اعضای خانواده، پرستار و دوستان میشنوند را جستجو و کد گذاری می کنند.

در نتیجه، بسیاری از والدین می کوشند با صحبت کردن به یک زبان دیگر در خانه یا بکارگیری پرستار خارجی برای فرزنداشان، آنها را دو (یا چند) زبانه بار آورند. در گذشته ها به والدین گفته میشد که کودکان را در محیطهای دو زبانه قرار ندهند زیرا مهارتهای کلامی آنها کلاً کاهش می یابد یا مغشوش میگردد.

این روزها اکثر کارشناسان موافقند که ذهن در حال رشد به راحتی میتواند از پس داده های ورودی برآید. پژوهشهایی آغاز شده تا نشان دهد که یادگیری چند زبان، علاوه بر فواید زبانی، میتواند تمرینات ذهنی ارزشمندی برای فرزندان فراهم کند که میتواند اثرات مثبت طولانی مدت بهمراه داشته باشد.

یادگیری دو زبان، مغز را به چالشی سازنده می کشد. در واقع، دلیلی هست که نشان می دهد یادگیری دو زبان میتواند برخی کارکردهای ضروری مغز را افزایش دهد. مطالعات نشان می دهد بچه هایی که با دو زبان بزرگ میشوند در برخی آزمونهای خاص «کارکرد اجرایی» بهتر عمل می کنند. کارکرد اجرایی یک مهارت ضروری است که به ما امکان تمرکز، توجه، برنامه ریزی و تصمیم گیری می دهد. کارکرد اجرایی یکی از پیشرفته ترین و پیچیده ترین توانایی های انسان است و مسلماً زمان زیادی لازم است تا شفاف شود (حتی تا بیست و دو سه سالگی همچنان در جریان است).

سالهای پیش دبستانی سالهایی هستند که می بینیم ظرفیتهای بچه ها برای کنترل اجرایی در حال شکوفا شدن است (کارهایی مثل منتظر نوبت ماندن، گفتن «من اینو دوست ندارم» بجای کتک کاری با دیگران، تلاش برای حل یک مساله دشوار) و در همین زمان است که توانایی های واژگانی به شدت افزایش می یابد. پژوهشگران بر این باورند که یادگیری دو زبان باعث میشود مغز به چالش کشیده شود تا بطور انتخابی به یک زبان خاص توجه کند و دسته ای از واژگان ایجاد کند و در همان موقع به دسته دیگری از واژگان بی اعتنا باشد. این فرآیند شبیه کنترل تکانه (کنترل هیجانات آنی) است – برای برقراری ارتباط، انگار می بایست درپوشی روی زبان دیگری که می دانیم بگذاریم و از آن استفاده نکنیم وگرنه کلامی که می گوییم در هم و بی معنا میشود.

هنوز مشخص نیست که چگونه کیفیت کارکرد اجرایی میتواند بر یادگیری دو زبان در کل زندگی فرد تاثیر گذارد. ولی این توانایی ها از سوی روانشناسان مهم شناخته شده است، زیرا اهمیت آنها (برای پیشرفت در زندگی) همانند توانایی هایی نظیر بهره هوشی (IQ) است. بی شک کارکرد اجرایی یکی از مهمترین توانایی هایی است که می آموزیم و بوسیله آن یاد میگیریم که کامروایی را به تاخیر بیاندازیم، برنامه ریزی کنیم و روی کاری که انجام میدهیم تمرکز نماییم و همانطور که در کتاب تازه منتشر شده «شوک تربیت» آمده، برنامه هایی که پیش دبستانی ها و مهد کودکهایی برای تقویت کنترل اجرایی تدریس می کنند، در پیشرفت دادن بچه ها در یادگیری موفق هستند.

دیگر جای نگرانی نیست!
ولی قبل از اینکه بخواهید عذر پرستار هم زبان کودک خودتان را بخواهید!! و یا فیلم به زبان خارجی برای کودک در رحم مادر پخش کنید می بایست بیاد داشته باشید که کودکان کنترل اجرایی را از راههای مختلف می آموزند. پژوهشگران و مربیان هنوز در تلاشند تا ساز و کار آنرا بیابند. نکته مثبت اینجاست که کودکان در هر صورت یاد میگیرند و والدین میتوانند نقش موثر زیادی در این فرآیند داشته باشند.

نوزادان اهل همه جا هستند!
در شش ماه اول زندگی، اکثر نوزادان بخوبی میتواند صداهای مختلف را تشخیص دهند. مثلاً یک نوزاد ژاپنی می تواند تفاوت صدای «ر» و «ل» را بفهمد، در حالیکه این مساله هر قدر که به سمت بزرگسالی میرود برایش دشوارتر خواهد شد. یک نوزاد انگلیسی میتواند تفاوت برخی حروف خاص صدا دار آلمانی یا سوئدی و یا «ب» و «پ» اسپانیایی را تشخیص دهد، حال آنکه یک فرد بزرگسال انگلیسی در این مورد با دشواری روبرو میشود.

در کمال شگفتی پس از گذشت یک سال از زندگی نوزاد، این توانایی فوق العاده کم کم بخاطر تاکید و تمرکز بیشتر روی زبان مادری از بین میرود. ولی با این همه دوران مطلوب لرای تبدیل شدن به فرد دو زبانه ( یعنی داشتن توانایی صحبت به هر دو زبان به شکل زبان مادری) با دوران قبل از مدرسه هماهنگ است و انعطاف پذیری برای یادگیری واژگان جدید تا دوران کودکی ادامه می یابد.

منبع:funshad.com